«یا ایها النبی، قل لازواجک و بنائک و نساء المؤمنین یدنین علیهنّّ من جلابیبهنّ ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین و کان الله غفوراً رحیماً؛ ای پیامبر به زنان و دختران خود و به زنان مؤمن بگو روسری های بلند بر خود بیفکنند، این عمل مناسب تر است، تا (به عفت و پاکدامنی) شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند و خداوند آمرزنده ی مهربان است» .  (سوره احزاب، آیه ی 59)

مفهوم حجاب

حجاب ، در لغت به معنای مانع و پرده و پوشش آمده است. حجاب، به معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بعد ایجابی و سلبی است. بعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است و این دو بعد باید در کنار یکدیگر باشند؛ تا حجاب اسلامی محقق شود. گاهی، ممکن است یک بعد باشد ولی دیگری نباشد که در این صورت، نمی توان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است.
اگر به معنای عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب بنامیم، حجاب می تواند اقسام متفاوتی داشته باشد، از جمله حجاب ذهنی، فکری و روحی، علاوه بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در رفتار خارجی انسان تجلی می کند، نام برده شده است، مثل

حجاب و پوشش در نگاه که به مردان و زنان، در مواجهه با نامحرم توصیه شده است.

«جلابیب» جمع جلباب، به معنای مقنعه ای است که سر و گردن را می پوشاند.  و یا پارچه ی بلندی است که تمام بدن و سر و گردن را می پوشاند.  مرحوم امین الاسلام طبرسی، در «مجمع البیان» ، در ذیل آیه می نویسد، «جلباب» عبارت از روسری بلند است که هنگام خروج از خانه، زنان به وسیله ی آن، سر و صورت خود را می پوشانند ... مقصود این است که با روپوشی که زن بر تن می کند، محل گریبان و گردن را بپوشاند. با توجه به معانی جلباب و از جمله، این معنی که پارچه ی بلندی برای پوشیدن تمام بدن و سر و گردن است، در معنای امروزی، می توان پوشش «چادر» را با «جلباب» همانند و مشابه در نظر گرفت و از آن جا که در این آیه، به طور مشخص به استفاده ی زنان و دختران از جلباب اشاره شده است، می توان نتیجه گرفت که طبق فرموده ی رهبر معظم انقلاب اسلامی، چادر به عنوان یک حجاب برتر مطرح شده است.
پوشش، معرف شخصیت و عفت زن مؤمن است و موجب می گردد که افراد لاابالی جرأت نکنند به او جسارت کرده و به دید شهوت و هوسرانی به او بنگرند. این آیه، بیان می دارد: زنان مؤمن برای این که مورد آزار افراد هرزه قرار نگیرند، به گونه ای خود را بپوشانند که زمینه ای برای بی حرمتی به آنها فراهم نگردد.
خداوند در این فرموده اش، ابتدا فلسفه ی حجاب را تبیین می کند و با تهدید و زور، دستور حجاب را مطرح نمی کند و سپس، به بیان الگوی عملی پوشش، یعنی جلباب که پوشش خاص آن زمان بوده است، اشاره می کند. در اینجا، می توان نتیجه گرفت که برای ایجاد فرهنگ حجاب و پوشش مناسب در جامعه، باید ابتدا پایه های اعتقادی و بینش افراد را نسبت به این موضوع، محکم کنیم و این، یعنی نهادینه سازی باورهای درست و فرهنگ سازی دقیق. بنابراین، تهدید و اجبار، هیچ گاه به عنوان اولین راهکار، اثر بخش نخواهد بود.
این آیه، به پیامبر فرموده است که ابتدا، به زنان و دختران خود و بعد، به زنان مؤمن بگو که حجاب را رعایت کنند. یعنی، در امر به معروف، اول از خودی ها و نزدیکان شروع کنیم، سپس به سراغ دیگران برویم. همچنین در احکام الهی ، تفاوتی میان همسران و دختران پیامبر، با دیگر زنان وجود ندارد . احکام دینی، باید مورد توجه و استفاده ی همه قرار گیرد. هر پدیده ای، آثار و پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت. حجاب نیز، به عنوان یک راهکار عملی، آثار فردی و اجتماعی مختلفی را به دنبال خواهد داشت.

  الف- آثار فردی
در خصوص آثار فردی رعایت حجاب، می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. احترام به شخصیت زن، به واسطه ی رعایت حجاب، 2. مصونیت ارتباطات زن با مردان غریبه، 3. حفظ اعتقادات مذهبی برای افراد، 4. حفظ عفت زن و جلوگیری از فساد و ناهنجاری.
ب - آثار اجتماعی
آثار اجتماعی رعایت حجاب فراوانند که برخی از آنها عبارتند از:
1. سلامت نسل جدید جامعه، 2. پیشگیری از فساد اخلاقی، 3. مبارزه با مظاهر بی دینی، 4. حفظ کیان خانواده.

 انواع حجاب قرآنی

1. حجاب چشم
«قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم؛ ای رسول، به مردان مؤمن بگو تا چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند» . (سوره ی نور، آیه ی 30)
«قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهنّ؛ ای رسول، به زنان بگو تا چشم ها را از نگاه ناروا بپوشند» . (سوره ی نور، آیه ی 31)
2. حجاب در گفتار
نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم است.
«فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض؛ زنها که نازک و نرم با مردان سخن نگویید، مبادا آن که دلش بیمار (هوا و هوس) است، به طمع افتد» . (سوره ی احزاب، آیه ی 32)
3. حجاب رفتاری
نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم است. به زنان دستور داده شده است به گونه ای راه نروند که با نشان دادن زینت های خود باعث جلب توجه نامحرم شوند.
«و لا یضربن بارجلهنّ لیعلم ما یخفین من زینتهنّ؛ و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود» . (سوره ی نور، آیه ی 31)
از مجموع این مباحث، به روشنی استفاده می شود که مراد از حجاب اسلامی، پوشش و حریم قایل شدن در معاشرت زنان با مردان نامحرم، در خلال رفتارهای مختلف آنها، مثل نحوه ی پوشش، نگاه، حرف زدن و راه رفتن است.
بنابراین، حجاب و پوشش زن، به منزله ی یک حاجب و مانع در مقابل افراد نامحرمی است که قصد نفوذ و تصرف در حریم ناموس دیگران را دارند.
در انتها، این نوشتار را با بیان سخنانی از استاد شهید «مرتضی مطهری» که در تبیین فلسفه ی حجاب در اسلام، تلاش علمی فراوانی داشت، به پایان می رسانیم: «عده ای می گویند: چون حجاب، به معنی پرده است، اسلام خواسته است زن باحجاب باشد، یعنی همواره پشت پرده بوده و در عزلت و گوشه نشینی باشد، اما باید بدانیم آنچه درباره ی پوشش زن است کلمه «ستر» به کار می رود. پوشش زن، در اسلام آن است که در معاشرت با مردان، بدن خود را پوشانده و از جلوه گری، پرهیز کند» . 

1 - حجاب و نقش آن در سلامت اجتماع و آرامش روانی

رعایت حجاب در سلامت و پاکی اجتماع موثر است. به علت تاثیر زیاد آن در استحکام خانواده به عنوان پایه و اساس اجتماع و نیز تاثیر آن در ساخته شدن فرزندان با تربیت صحیح و پاک نگه داشتن محیط اجتماع از عوامل تحریک آمیز حیوانی.
معلوم است وقتی کانون خانواده گرم و پر جاذبه باشد، این گرمی و استحکام در بالا بردن روحیه عمومی مردم و جامعه تاثیر بسزایی خواهد داشت. وقتی کودکان چنین خانواده ای با تربیت صحیح و تعادل روحیه و افکار پرورش یافتند، در جامعه منشأ سازندگی، ترقی و تعالی می شوند.

اکثر دختران و پسرانی که در سنین پایین به دام مفاسد مختلف می افتند، کسانی هستند که از تربیت حقیقی و صحیح محروم بوده اند این ظلم را هیچ کس جز والدین به آنها نکرده اند.

از طرفی با رعایت حجاب، ریشه بسیاری از تفاخرها، تکاثرها، اسراف ها، تحریک های بی موقع در اجتماع کنده خواهد شد و بذر فساد خشکیده خواهد شد. چرا که دیگر زنان عمر خود را به جای مصرف در اینگونه ضد ارزش ها در جهت هدف نهایی زندگی انسانی و سعادت راستین صرف می کنند و لذا دیگر، گناه به فساد کشاندن سایر افراد جامعه و اتلاف عمر آنان و ایجاد زمینه برای انواع فساد در اجتماع صورت نمی گیرد. گسترش بوتیک های کذایی، تهیه و توزیع لباس های مبتذل غربی با تصویرها، تکثیر و توزیع نوارهای مبتذل و نوارهای موسیقی و... از مواردی هستند که جوانان بی گناه و کم تجربه را به سوی منجلاب فساد و تباهی سوق می دهند.

برای اینکه جوانان از این آفات در امان باشند، باید در خانواده بطور صحیحی تربیت شوند، اما اگر مادر اسیر انواع هوس ها و تمایلات حیوانی باشد، نمی تواند برای فرزندانش الگوی کاملی باشد.

2 – حجاب و نقش آن در مسؤولیت های اجتماعی

هر انسانی در برابر اجتماع خود وظایف و مسؤولیت هایی دارد و زنان نیز هر چند با گرم نگه داشتن کانون خانواده و تربیت صحیح فرزندان، بزرگترین خدمت ها را به جامعه می کنند، اما انتظار از آنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه بیش از این می رود. اسلام عزیز خواسته است که آنان در جامعه نیز نقش داشته باشند.

حضور زنان در ستادهای پشتیبانی، درمانی و غذایی، همدوش با رزمندگان اسلام و در دیگر جاها در دوران پیامبر و حضور گسترده آنها در تاریخ انقلاب اسلامی ایران چه در پیروزی انقلاب اسلامی ایران و چه در دوام آن به خصوص دوران جنگ و سایر مسایل زندگی خود نشانگر این انتظار است.

امام خمینی قدس سره در مورد نقش زنان در انقلاب اسلامی مطالب مهمی بیان کرده اند که از آن جمله خطاب به آنان چنین می فرمایند: «نقش شما زنان در این نهضت از مردها بیشتر بوده» و نیز می فرمایند: «همانطور که مردها وارد میدان بودند، بانوان محترم هم وارد بودند، بلکه زحمات اینها بیشتر از مردها بود.»

 3 – خروج از لشکریان دشمن و ایمنی از عذاب الهی و کسب ثواب اخروی

 شیطان از روابط زن و مرد برای به گناه انداختن استفاده می کند لذا بدحجابی و بی حجابی و نیز عدم رعایت اصول شرعی در روابط با نامحرم، شخص را در معرض خشم خدا قرار می دهد. چرا که وجود شخص هم آلوده به گناه می شود و هم آلوده کننده دیگران و این چیزی نیست که خداوند برای بندگان دوست داشته باشد. بزرگان دین و همه انبیاء و ائمه حاضر بودند سخت ترین آزارها و شکنجه ها را تحمل کنند ولی هرگز لحظه ای دچار خشم خداوند نشوند. گیریم که ما محبوب هزاران و میلیون ها نفر از بندگان خدا بشویم، چه فایده اگر محبوب خدا نباشیم و او راضی نباشد. پیروزی های ظاهری نباید ما را گول بزند و عقل و شعور را از ما بگیرد و ما را دچار عذاب دردناک الهی کند که: «ان ربک لشدید العقاب»

خانمی که در حجاب مخالفت امر خدا را می کند، پس از مرگ چه می کند؟ روزی که همه چیز و همه کس او را تنها می گذارند و رها می کنند چرا باید عشق و رضایتش را فدای خودخواهی های دیگران کند؟ او نباید خود را اسیر هوس ها و دام های شیطانی کند.

از طرف دیگر خداوند همانطور که برای نافرمانی و گناه عذاب و عقاب قرار داده، همانطور هم برای کسانی که به فرمان های او عمل می کنند پاداش و ثواب اخروی قرار داده است.

 زنان محجبه امروز ایران اسلامی الگوهای بارزی هستند که به دنیا می فهمانند دستیابی به مدارج علمی و رسیدن به جایگاه های ارزشی به معنای پشت کردن به مفاهیم و ارزش های   والای دینی و روی آوردن به بی بند و باری و مظاهر فریبنده تمدن غربی نیست در مکتب اسلام زن به عنوان یکی از ارکان اصلی زندگی و حیات بشری به حساب می اید که حضرت فاطمه زهرا (س) الگوی بارزی برای زنان جامعه اسلامی و بلکه برای تمام زنان عالم هستند. اگر زنان بدانند که نقش آنها در دنیا ساختن و پرورش دادن است و کارشان حرکت به سوی مطلوب هاست ، آن گاه در دنیا کاری جز این نخواهند داشت که در راه باشند و به سمت هدف ها و ایده آل ها حرکت کنند . آن موقع است که زن متوجه می شود برای حرکت کردن و در راه بودن ، وقت اضافه و فرصت اشتباه ندارد، برای همین باید از هر چیزی که سرعت او را کند می کند پرهیز کند؛ از دل ربایی ها و فساد ها ، از نگاه ها و خنده ها و....

  در مسئله حجاب دو موضوع مطرح است که باید آن ها را جدای از یکدیگر مطاله کرد:

موضوع اول : پوشاندن بدن است که می باید از بیگانگان پوشانده شود .

موضوع دوم : در مسئله حجاب ، خود آرایی نکردن و تحریک نکردن دیگران است که معمولاْ این موضوع مورد بحث و اختلاف واقع می شود.

امیرالمومنین علیه السلام در وصیت خود به امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود:«با پوشش و حجابی که برای همسرانت قرار می‌دهی، چشم آنان را از هوس و حرام بازمی‌داری، چرا که حجاب برای آنها ثبات بیشتری به ارمغان می آورد. از خروج بی‌حساب و بی‌رویه زنان جلوگیری کن، زیرا مفاسدی دارد؛ و اگر می‌توانی، کاری کن که همسرانت غیر از تو را نشناسند و با مردان رفت و آمد نداشته باشند...» 

4 – پوشش اسلامی و حفظ نسل از خطر سقوط

شکی نیست که یکی از آثار بی حجابی، بی بند و باری و روابط نامشروع در ابعاد وسیع است چنانکه در دنیای غرب، به خوبی دیده می شود و آثار نکبت بار روابط نامشروع بر کسی پوشیده نیست، یکی از آثار آلوده شدن نسل و به دنبال آن سقط جنین و تولد فرزندان نامشروع و غیر قانونی است که متاسفانه بر اثر عدم رعایت عفت و پوشش اسلامی، این آثار روز بروز بیشتر می شود و آمار نشان می دهد که این موضوع در کشورهایی که پوشش اسلامی رعایت نمی شود به مراتب بیشتر از جاهایی است که پوشش اسلامی رعایت می شود.طبق گزارشی که اخیراً از طرف اداره «تحقیقات اجتماعی آمریکا» انتشار یافته تعداد نوزادان غیر قانونی نسبت به ده سال قبل 47 درصد افزایش یافته است.

بدون تردید یکی از بزرگترین مشکلات اجتماعی، وجود فرزندان بی سرپرست است که اصل خلقتشان براساس انحراف پایه گذاری شده است و بر اثر وجود زمینه نامساعد معنوی در آنها، خطرات آنها از نظر روانی بسیار قابل توجه و جدی است چنین فرزندانی مسلماً طبیعی نیستند و چون پایه وجودیشان براساس قانون شکنی پی ریزی شده تا حدود زیادی به گناه و قانون شکنی متمایل هستند زیرا میوه گناه هستند.

روشن است که حجاب اسلامی نقش اساسی در حفظ نسل و تامین پاکی خلقت نسل های آینده دارد، چرا که زن مربی جامعه است و انسان ها از دامن او پیدا می شوند، اگر او دامن خود را در پناه پوشش حفظ کند سعادت انسان های آینده را پایه ریزی کرده است.

  5 – مبارزه با نفس

 میل به خودنمایی و جلوه گری به مصالحی در سرشت زن نهفته است که باید در مسیر درست و هدفی والا بکار گرفته شود. چراکه هیچ گرایشی بدون جهت در جان انسان به ودیعت نهاده نشده است. اما اگر این گرایش مرزی نداشته باشد و همه جا نمود داشته باشد، فساد آفرین است.

زیبایی برای زن در وجود او سرمایه است، اما باید بجا مصرف شود و زکات جمال زن، حفظ او و عفاف است. جواز کشف حجاب در مقام محارم از جمله شوهر، این غریزه را جهت می دهد که خودآرائی زن مختص به شوهر باشد و منع آن در برابر نامحرم، این غریزه را کنترل می کند.

وقتی زن در جهت کنترل این خواهش، اقدام کرد آمادگی غلبه بر سایر خواهش ها را بدست آورده و در جهت رشد و تعالی خود حرکت می کند و انسانی مهذب می شود که می تواند جامعه خود را نیز بسازد. بدون هیچ تردیدی، اندام زن اگر آراسته گردد، هوس بازان را به هیجان می آورد و نسبت به زن تعرض می کند. در سایه رعایت عفاف، زن با شهامت هر چه تمامتر به وظیفه خود در اجتماع مشغول شده و خطری نیز متوجه او نمی شود. از طرف دیگر انسان هم در مبارزه با نفس اغواگر پیروزی را کسب می کند.

 راههای مبارزه با بدحجابی و بی حجابی

استعمارگران فرهنگ ستیز، در جوامع اسلامی برای زدودن ارزش های اسلامی تلاشی شگرف بکار گرفته اند تا در بینش افراد، دگر اندیشی ایجاد کنند. آنان به زنان القاء می کنند که شخصیت و ارزش زن در عرضه وجود و زیبایی های به نمایش گذاشته اوست.

از طرفی بعضی از زنان و دختران که دچار کمبودهای شخصیتی هستند خودآرائی را نوعی ایجاد شخصیت پنداری تلقی کرده و با جلب نظرها عقده حقارت خود را جبران می کنند. در حالی که عصمت و عفت زن حق خداست زن نمی تواند بگوید حجاب مربوط به خودم است و می خواهم از آن صرف نظر کنم.

علامه سیدشرف الدین عاملی می فرماید: آنچه را که دشمن انجام داده باید ویران کرد و آنچه را انجام می دهد باید سد کرد و آبی را که بر جوی روان است باید باز گرداند.

 بنابراین از طرق زیر باید با پدیده بدحجابی و بی حجابی مبارزه کرد:

 1 – تقویت ایمان و اعتقاد

در زن باید باور استوار، ایمان عمیق ایجاد شود ، زنی که دل به حق داده و اندیشه به خدا سپرده و فرجام زندگی دنیوی اش را پذیرفته چطور حاضر می شود خودآرایی و خودنمایی کند و خود را در معرض دیدهای آلوده قرار دهد و زمینه های تلذذ دیگران و مآلاً فسادآفرینی را بوجود آورد؟!

این جمله حضرت علی علیه السلام که فرموده: «المرء بایمانه و المومن بعمله» نشانگر آن است که باورها و ایمان های راسخ، عالی ترین نقش را در کیفیت زندگانی انسانی ایفاء می کنند.

  احیاء‌ ارزش های اصیل اسلامی و فراخوانی زن مسلمان به تعقل و دریافتن ارزش ها و آفریدن روح تعبد و تعهد نسبت به اینها نقش مهمی در این زمینه خواهد داشت و زن مؤمن باید به آنچه اسلام به عنوان ارزش بدان می نگرد، باور داشته باشد و بداند که عظمت و شخصیت او در گرو روح بلند، اندیشه والا، قلب پاک، و جان پیراسته از آلودگی است که او را به روشی انسانی و منشی اسلامی فرا خواهد خواند و بداند تن آرایه بسته و ظاهر فریبنده هرگز نمایشگر شخصیت او نیست.

3 – شناساندن الگوهای والا